W środę 1 października 2025 roku Instytut Jane Goodall przekazał smutną wiadomość – zmarła Jane Goodall, wybitna badaczka przyrody, ikona ekologii i obrończyni zwierząt. Miała 91 lat. Odeszła z przyczyn naturalnych podczas serii wykładów w Kalifornii.
- Od sekretarki do światowej sławy badaczki
- Odkrycia, które zmieniły naukę
- Nauka mimo przeciwności
- Trudne momenty i niebezpieczeństwa w Afryce
- Dziedzictwo Jane Goodall
Od sekretarki do światowej sławy badaczki
Choć dziś jej nazwisko zna niemal każdy miłośnik natury, początki Jane nie zwiastowały międzynarodowej kariery naukowej. Nie ukończyła studiów biologicznych, nie miała tytułów naukowych — miała za to niezwykłą pasję i determinację.
W 1960 roku jako młoda kobieta pełna marzeń wyruszyła do Tanganiki (dzisiejszej Tanzanii), by obserwować dzikie szympansy. Jej wyprawa, wspierana przez słynnego paleoantropologa Louisa Leakeya, okazała się początkiem jednego z najbardziej przełomowych badań w historii etologii.
Odkrycia, które zmieniły naukę
Podczas pierwszych miesięcy obserwacji Jane dokonała serii przełomowych odkryć. Udowodniła, że szympansy:
-
używają narzędzi,
-
potrafią je tworzyć,
-
jedzą mięso — co obalało wcześniejsze przekonania o ich „wegetariańskim” trybie życia.
Jej obserwacje starszego samca, nazwanego przez nią Dawidem Siwobrodym, zrewolucjonizowały podejście antropologów. Leakey miał wówczas powiedzieć, że po tych odkryciach „trzeba na nowo zdefiniować człowieka lub uznać szympansy za ludzi”.
Nauka mimo przeciwności
Louis Leakey zapisał Jane na studia doktoranckie w Cambridge, mimo że nie miała nawet licencjatu. Spotkała się tam z krytyką środowiska akademickiego, które uważało, że jej podejście — nadawanie szympansom imion czy przypisywanie im emocji — jest nieprofesjonalne. Jane nie dała się jednak złamać i w 1966 roku uzyskała tytuł doktora.
W 1968 roku rezerwat w Gombe zyskał status parku narodowego. Jane założyła tam ośrodek badawczy, który do dziś pozostaje jednym z najważniejszych miejsc badań nad naczelnymi.
Trudne momenty i niebezpieczeństwa w Afryce
Praca w Gombe nie zawsze była spokojna. W 1975 roku centrum badawcze stało się miejscem dramatycznych wydarzeń — grupa badaczy została porwana przez rebeliantów. Zdarzały się też brutalne konflikty wśród samych szympansów, m.in. słynna Wojna Czteroletnia, która zakończyła się przejęciem terytorium przez jedno ze stad.
Gombe nawiedzały także epidemie chorób zakaźnych, które dziesiątkowały populacje naczelnych. Te wydarzenia uświadomiły naukowcom, jak bardzo szympansy są podatne na ludzkie choroby.
Dziedzictwo Jane Goodall
Dzięki Jane Goodall świat spojrzał na zwierzęta w nowy sposób. Jej praca nie tylko zmieniła definicje naukowe, ale też zbudowała most między ludźmi a dziką przyrodą. Założyła Instytut Jane Goodall, działała na rzecz ochrony środowiska, prowadziła wykłady na całym świecie.
Jej śmierć to koniec pewnej epoki w badaniach nad przyrodą, ale także początek refleksji nad tym, jak wiele pozostawiła po sobie.
źródło zdjęcia: Canva
