Choroba psychiczna w rodzinie jest trudnym tematem, który dotyka zarówno osoby chore, jak i ich najbliższych. Szczególnie dzieci, żyjąc w cieniu choroby psychicznej rodzica, doświadczają szeregu trudnych emocji: niepokoju, niepewności, lęku i samotności. Dzieciństwo w obliczu choroby opiekuna, zwykle bardzo szybko się kończy i nie należy do szczęśliwego, ani beztroskiego okresu. Jakie emocje mogą pojawić się u dziecka dotkniętego taką sytuacją?
Psychoterapeutka Ewa Klepacka-Gryz w rozmowie ze Zwierciadłem, opowiada jak wygląda dzieciństwo w cieniu choroby psychicznej rodzica:
Samotność, brak zrozumienia, niepewność i lęk…Dzieci wychowywane przez rodzica borykającego się z długofalowym kryzysem psychicznym przeważnie nie mają okazji doświadczyć bycia dzieckiem. Samotne, porzucone, nierozumiane dzieci tkwią w cieniu najbliższej osoby, która zajmuje się nimi bądź nie – w zależności od fazy choroby. (…) Idą oni przez życie z emocjonalnym głodem i nadzieją, że ktoś go wreszcie zaspokoi…
Choroba psychiczna w rodzinie często powoduje negatywne zmiany w codziennym życiu dziecka. Dzieci często zmagają się z poczuciem samotności, lęku, poczuciem winy oraz brakiem zrozumienia ze strony innych.
Dzieci często czują się opuszczone, ponieważ rodzice są zajęci troską o osobę chorą. Mogą mieć też poczucie, że osoba chora wymaga więcej uwagi i zainteresowania ze strony rodziców, niż oni sami. To może prowadzić do poczucia niedocenienia i osamotnienia, wycofania się z otoczenia oraz problemów w relacjach z innymi.
Dzieciom każdego dnia towarzyszy uczucie niepewności i niepokoju. Często nie wiedzą, jak zachować się wobec osoby chorej, co może prowadzić do poczucia zagubienia. Dodatkowo, zmiany w zachowaniu chorego, takie jak agresja lub apatia, mogą powodować jeszcze większe lęki u dziecka.
Poczucie winy to kolejne uczucie, które może pojawić się u dziecka, którego rodzic jest chory psychicznie. Dzieci mogą obwiniać się o stan chorego, albo czuć się winne, gdy próbują spełnić oczekiwania i wymagania chorej osoby, a nie zawsze są w stanie to zrobić.
Skutki choroby psychicznej w rodzinie mogą być różne dla każdego dziecka. Problemy emocjonalne, takie jak depresja, lęk czy złość, czy problemy w relacjach z innymi, to najczęstsze z nich.
Zdaniem psychoterapeutki:
Co dalej?Chory psychicznie rodzic zabiera dziecku prawie wszystko, czego potrzebuje do prawidłowego rozwoju: codzienną opiekę i poczucie bezpieczeństwa oraz możliwość zbudowania trwałej więzi. Chory psychicznie rodzic często jest nieobecny: fizycznie, bo np. tygodniami przebywa w szpitalu; i emocjonalnie, bo z powodu choroby wycofuje się z kontaktu. Dziecko czuje się odrzucone, niechciane, niekochane, nieakceptowane. Jego rozwój, potrzeby, problemy schodzą na dalszy plan, bo wszyscy w rodzinie skoncentrowani są przede wszystkim na pielęgnacji chorego.
Gdy takie dziecko dorasta, staje się jeszcze bardziej nieszczęśliwe. Często samo nie jest w stanie uporać się z demonami przeszłości. Ewa Klepacka-Gryz radzi, by takie osoby skorzystały z profesjonalnej pomocy, a zanim to zrobią wykonały pewne ćwiczenie:
Wyobraź sobie, że naprzeciwko ciebie stoi matka (ojciec), a pomiędzy wami choroba, która zasłania wzajemny dostęp do siebie. Poczuj i przeżyj wszystkie emocje związane z tym brakiem, powiedz: „mamo (tato), nie dostałam od ciebie…”. I wymień wszystko, co w tym momencie przychodzi ci do głowy. Potem powiedz: „mamo (tato), nie dostałam od ciebie wiele z tego, czego naprawdę potrzebowałam, ale dałaś (dałeś) mi życie”. I poczuj te słowa swoim sercem.
