Zakład Ubezpieczeń Społecznych zmaga się z ogromną liczbą postępowań o zwrot świadczeń socjalnych – głównie wobec obywateli Ukrainy. Jak wynika z informacji podanych przez "Rzeczpospolitą", ponad 52 tysiące spraw dotyczy nienależnie pobranych pieniędzy z programów takich jak 800 plus, Dobry Start czy Rodzinny Kapitał Opiekuńczy. Niestety, skuteczność windykacji tych należności jest szokująco niska – zaledwie 11,6 proc. prowadzonych spraw kończy się odzyskaniem środków.
- Czas działa na niekorzyść państwa
- Ukraińcy na celowniku postępowań
- 800 plus – rosnące koszty programu
- Zmiany nadchodzą – nowe zasady wypłat
- Polska walczy o skuteczniejsze egzekwowanie świadczeń
Czas działa na niekorzyść państwa
Jeśli tempo działań się nie zmieni, nawet 36 tysięcy postępowań może się wkrótce przedawnić, co oznacza, że państwo nie odzyska milionów złotych. Szacuje się, że w grze jest co najmniej 30 milionów złotych.
Ukraińcy na celowniku postępowań
Aż 51,5 tysiąca z 52,3 tysiąca spraw dotyczy obywateli Ukrainy, którzy przybyli do Polski po 24 lutego 2022 roku i uzyskali status UKR. To właśnie im wypłacano świadczenia socjalne, w tym 800 plus, które miały wspierać ich dzieci – pod warunkiem legalnego pobytu i spełnienia określonych kryteriów.
Jednak brak możliwości kontaktu z beneficjentami, którzy często wracają do Ukrainy lub znikają bez śladu, blokuje działania windykacyjne. Jeśli nie przebywają w Polsce lub nie są zatrudnieni, ZUS ma ograniczone możliwości ściągania należności.
800 plus – rosnące koszty programu
Program 800 plus (wcześniej 500 plus) to jeden z największych wydatków socjalnych w Polsce. W 2023 roku kosztował 62 miliardy złotych, z czego ponad 2,8 miliarda złotych trafiło do dzieci z obywatelstwem ukraińskim. W 2022 roku 500 plus dla ukraińskich uchodźców kosztowało państwo 1,7 mld zł, a rok później 1,5 mld zł.
Zmiany nadchodzą – nowe zasady wypłat
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji przygotowało projekt nowelizacji ustawy o 800 plus, który ma uszczelnić system i utrudnić wyłudzenia. Główne założenia projektu:
- Uznanie zatrudnienia cudzoziemca w Polsce jako warunku wypłaty świadczenia.
- ZUS uzyska bezpośredni dostęp do danych Straży Granicznej, co ma pozwolić na szybsze i skuteczniejsze weryfikowanie uprawnień.
- Wzmocnienie kontroli nad przebywaniem dzieci w polskim systemie edukacyjnym – uczęszczanie do szkoły to już teraz warunek przyznania świadczenia.
Polska walczy o skuteczniejsze egzekwowanie świadczeń
W przypadku powrotu cudzoziemca do Polski, ZUS może wznowić działania windykacyjne, o ile należność nie uległa jeszcze przedawnieniu (to następuje dopiero po 10 latach). W krajach Unii Europejskiej istnieją dodatkowo mechanizmy współpracy, które umożliwiają odzyskiwanie długów za granicą, ale tylko w określonych warunkach.
Źródło zdjęć: Canva
