Choć mogłoby się wydawać, że zasady pisowni języka polskiego są już zamkniętym rozdziałem, rzeczywistość pokazuje coś zupełnie innego. Polszczyzna stale się rozwija, a zmieniające się realia i potrzeby użytkowników języka wymuszają aktualizacje. Rada Języka Polskiego postanowiła uprościć i ujednolicić ortografię, wychodząc naprzeciw postulatom, które od lat zgłaszali językoznawcy i zwykli użytkownicy. Efektem tych prac są nowe zasady ortograficzne, które wejdą w życie 1 stycznia 2026 roku. Zmiany mają sprawić, że pisanie po polsku stanie się bardziej intuicyjne i mniej obciążone wyjątkami.
Co dokładnie się zmieni? Oto 11 nowych zasad ortografii
1. Nazwy mieszkańców miast i dzielnic – zawsze wielką literą
Od 2026 roku nazwy mieszkańców konkretnych miejscowości oraz ich części (dzielnic, osiedli, wsi) będziemy pisać z dużej litery. Przykłady: Warszawianin, Nowohucianin, Mokotowianin. Nadal dopuszcza się jednak małą i wielką literę w nieoficjalnych określeniach etnicznych jak szkop lub Szkop.
2. Pojedyncze egzemplarze marek też z wielkiej litery
Koniec z niepewnością, czy napisać „czerwony ford” czy „czerwony Ford”. Od nowego roku również pojedyncze egzemplarze produktów marki zapisujemy z dużej litery. Zatem poprawna forma to: Czerwony Ford, Jeżdżę Hondą.
3. Oddzielna pisownia cząstek -by, -bym, -byś ze spójnikami
Wprowadzona zostaje zasada rozdzielnej pisowni cząstek trybu przypuszczającego, jeśli występują po spójniku. Przykład: Zastanawiam się, czy by nie zostać dłużej.
4. "Nie" z imiesłowami zawsze łącznie
Upraszczamy! Od 2026 roku nie z imiesłowami odmiennymi (np. nieznający, niezrobiony) piszemy zawsze razem, niezależnie od znaczenia. Nie będzie już wyjątków dopuszczających świadome rozdzielenie.
5. Nazwiskowe przymiotniki pisane małą literą
Zasada dotyczy form takich jak szekspirowski, chopinowski – piszemy je małą literą. Wyjątkiem są przymiotniki od imion zakończone na -owy, -in, -ów (np. Jakubowe dzieci), gdzie obie formy są akceptowane.
6. Przedrostek pół- zawsze razem z wyrazem
Z wyjątkiem sytuacji, gdy opisujemy osoby o podwójnym pochodzeniu (np. pół-Polka, pół-Włoszka), przedrostek pół- piszemy łącznie: półżartem, półprawda, półmrok.
7. Trzy dopuszczalne sposoby pisania wyrażeń dźwiękonaśladowczych i powtórzeń
Frazy takie jak bij zabij, tuż tuż można zapisać:
- z łącznikiem (np. bij-zabij)
- z przecinkiem (np. bij, zabij)
- rozdzielnie (np. bij zabij)
Wybór formy zależy od autora.
8. Nazwy własne – wszystkie człony z dużej litery
Nazwy miejsc, nagród czy obiektów miejskich będą zapisywane z wielkiej litery w każdej części. Przykłady: Kometa Halleya, Plac Zbawiciela, Nagroda Nobla. Wyjątek: ulica, która pozostaje pisana małą literą (ulica Mickiewicza).
9. Super-, eko-, wege- nie zawsze razem
Choć regułą pozostaje pisownia łączna, dopuszcza się rozłączność, jeśli cząstka może być samodzielnym wyrazem. Przykłady:
- superpomysł lub super pomysł
- ekożywność lub eko żywność
To zależy od kontekstu i intencji piszącego.
10. Niby- i quasi- zawsze łącznie (chyba że z wielką literą)
Od teraz zapisujemy: nibynóżki, quasinauka, nibyartysta. Z łącznikiem tylko, gdy kolejny człon jest pisany wielką literą, np. niby-Polak.
11. "Nie" w stopniu wyższym i najwyższym – zawsze razem
Przestajemy analizować znaczenie – piszemy łącznie: niemilszy, nienajlepszy, nienajprzyjemniej.
Dlaczego wprowadzono zmiany?
Rada Języka Polskiego tłumaczy, że wiele dotychczasowych zasad było nielogicznych, trudnych do zapamiętania i wymagało drobiazgowej analizy semantycznej, co nie sprzyjało poprawnemu pisaniu. Celem reformy jest:
- uproszczenie i ujednolicenie zasad pisowni
- eliminacja wyjątków
- zmniejszenie liczby błędów ortograficznych
- ułatwienie życia użytkownikom języka polskiego
Nowe reguły mają sprawić, że skupimy się na przekazie treści, a nie na stresującym zastanawianiu się, „czy to pisze się razem czy osobno”.
Źródło zdjęcia: Canva
