Śmierć najbliższych osób towarzyszy nam od zawsze. Wielu rodziców obawia się tematu śmierci. Odejście kogoś bliskiego jest bardzo bolesne dla osób dorosłych, ale również dla dzieci, które po raz pierwszy doświadczają straty i jest to dla nich po prostu niezrozumiałe. Jak powinno się rozmawiać ze swoimi pociechami w takich sytuacjach? Co można powiedzieć, a co lepiej przemilczeć? Oto kilka sposobów, jak możesz wesprzeć dziecko, kiedy w Waszej rodzinie pojawia się żałoba.
Jak dzieci przeżywają śmierć bliskiej osoby?
Podczas naszego życia wielokrotnie stajemy w obliczu różnych sytuacji, które mają związek ze śmiercią. Tym samym pojawia się wiele okazji do poruszenia z dzieckiem tematu śmierci. Samo słowo "śmierć" można zastąpić takimi słowami jak: odchodzenie, przemijanie, czy nawet cykl życia. Reakcja dziecka na śmierć bliskiej osoba jest zależna od wieku i wcześniejszych doświadczeń z tym związanych.
Dzieci do 5 roku życia często nie rozumieją, że odejście bliskiej osoby jest czymś nieodwracalnym i wówczas mogą pojawić się pytania, czy ta osoba wróci i kiedy ją znowu zobaczą. Mogą pojawiać się wówczas nocne moczenia, czy chęć wręcz lgnięcia do opiekuna. Są to powszechne zachowania i zwykle z biegiem czasu ustępują.
Starsze dzieci w wieku 6-11 lat zaczynają powoli rozumieć, że śmierć jest czymś nieodwracalnym. Wówczas mogą pojawiać się pytania, czy same odejdą lub ktoś bliski z ich otoczenia. Dzieci w tym wieku często okazują żal w postaci gniewu.
Młodzież od 12 roku rozumie już natomiast, że kiedy dochodzi do śmierci bliskiej osoby już nigdy jej nie zobaczą, jak i również zdają sobie sprawę, że czeka ona każdego z nas. Mogą przeżywać odejście bliskiej osoby na wiele sposobów. Może pojawić się smutek, gniew, a nawet apatia i problemy z koncentracją.
Warto pamiętać, że nie ma jednego sposobu na przeżywanie żałoby, ani wyszczególnionych jej etapów. Każdy z nas przechodzi przez to na swój sposób i w swoim czasie potrafi się z tym uporać. Tym bardziej reakcje dzieci będą bardzo zróżnicowane w zależności od wieku, relacji ze zmarłą osobą, reakcji innych członków rodziny, czy zdolności intelektualnych. Jak w takim razie rozmawiać i poinformować dziecko o odejściu kogoś bliskiego?
Jest wielu rodziców, którzy są niechętni, aby informować swoją pociechę o śmierci, czy ciężkiej chorobie bliskiej osoby. W każdym z wypadków kierują nimi dobre intencje, a na pytanie, dlaczego decydują się ukryć prawdę przed dzieckiem, najczęściej odpowiadają:
Nie chcę straszyć mojego dziecka.
Chcę, żeby miało dobre wspomnienia.
Jeszcze przyjdzie czas na rozmowę.
Chcę, żeby moje dziecko miało szczęśliwe dzieciństwo.
Dziecko jednak odczuwa nasze emocje, nawet gdy nie jesteśmy z nim szczerzy i chcemy zataić przed nim prawdę. Warto zdać sobie sprawę z tego, że im młodsze dziecko, tym prościej postrzega świat, a pierwsze jego reakcje to nie strach, ale ciekawość i zdziwienie. Im dłużej będziemy odkładać rozmowę na trudne tematy, tym trudniej będzie nam ją rozpocząć.
Jak rozmawiać z dzieckiem o śmierci?
1. Przede wszystkim należy stworzyć odpowiednie warunki do rozmowy. Wybrać spokojne miejsce, wyłączyć wszystko, co może rozpraszać uwagę naszej pociechy i poświęcić jej swój czas w całości.
2. Warto dowiedzieć się, co nasze dziecko już wie na ten temat. W wielu przypadkach dysponuje ono informacjami od swoich kolegów, które często są mitami i trzeba będzie je sprostować.
3. Bądź otwarty na pytania i słuchaj swojej pociechy. Zapytaj, co chciałoby wiedzieć, wówczas dowiesz się, ile informacji jest w stanie przyjąć. Warto również zdać sobie sprawę, że to nie będzie ostatnia rozmowa na ten temat.
4. Nie udzielaj zdawkowych odpowiedzi i zawsze mów prawdę. Dzieci lubią konkrety i czują się wtedy bezpieczne, co też zwiększa ich zaufanie do opiekuna.
5. Pozwól, aby dziecko powiedziało o swoich emocjach. Zaakceptuj jego płacz i smutek.
6. Rozmowę zakończ pozytywnie i ją podsumuj.
Dobrze, że jesteśmy teraz razem, ty i ja.
7. Okazuj dziecku miłość, czułość i wsparcie. Nie zapominaj o codziennej rutynie, co zwiększy poczucie jego bezpieczeństwa i stabilności. Pielęgnuj również wspomnienia o osobie, która odeszła za pomocą zdjęć, czy nawet wspólnego malowania. Nie kryj również swoich uczuć i mów o nich, gdyż dzielenie się nimi zwiększy waszą bliskość.
Wspólne przechodzenie przez ten niełatwy etap pokazuje dziecku, że śmierć jest częścią naszego życia oraz że lepiej przeżywać tak trudne chwile w otoczeniu bliskich osób niż w samotności.
